W jaki sposób zależne są stanowiska pracy w Twojej firmie? Czy zastanawiałeś się, jaka ich organizacja będzie dla Ciebie optymalna? A może po prostu kiedyś powstał jakiś model, na przestrzeni czasu się rozbudowywał i właściwie teraz nikt nie wie dlaczego każdy kierownik ma tylko po 2 pracowników?
Po omówieniu kultury organizacyjnej przyszedł czas na drugi element charakteryzujący firmy: strukturę organizacyjną. Czy wiesz jaka struktura organizacyjna panuje w Twojej firmie i jakie są tego konsekwencje?
Co to jest struktura organizacyjna?
Strukturą organizacyjną nazywamy zbiór różnych elementów organizacyjnych: pojedynczych stanowisk pracy, komórek organizacyjnych i jednostek organizacyjnych oraz powiązań między nimi. Struktura organizacyjna wpływa na sposób działania i odpowiedzialności pracowników firmy.
Podstawowym kryterium analizowania i oceniania struktur organizacyjnych jest rozpiętość kierowania. Rozpiętością kierowania (ang. span of control), zwaną także wielkością granic nadzoru, nazywamy liczbę podwładnych (komórek) bezpośrednio podporządkowanych jednemu kierownikowi. Kryterium rozpiętości pozwala wyróżnić dwa rodzaje struktur organizacyjnych: smukła i płaską.
Struktura smukła
Struktura smukła charakteryzuje się wieloma poziomami szczebli zarządzania oraz niewielką liczbą komórek organizacyjnych podlegających jednemu kierownikowi. Powiązania przełożony-podwładny tworzą gęstą i rozbudowaną hierarchię. Rozpiętość kierowania w strukturze smukłej jest mała.
Zalety struktury smukłej:
- Większy porządek działania, lepsza kontrola i panowanie nad funkcjonowaniem firmy.
- Bardziej dokładna ocena pracowników i wieksze możliwości utrzymywania wiedzy w firmie.
- Funkcjonowanie firmy w tej strukturze jest też mniej zależne od nastroju i klimatu współpracy
- Łatwiejsza koordynacja współdziałania niewielu pracowników w ramach jednej komórki organizacyjnej.
- Występowanie rezerw w ramach jednej jednostki organizacyjnej, co ułatwia np. natychmiastową realizację potrzebnych działań
Wady struktury smukłej:
- Dłuższe drogi i czas przepływu informacji w układzie pionowym
- Informacja jest mniej wiarygodna i aktualna
- Mniejsza możliwość wyzwalania inicjatywy oddolnej
- Niepełne wykorzystanie możliwości kierowników
- Wyższe koszty funkcjonowania przedsiębiorstw
- Trudności w koordynacji współdziałania licznych jednostek organizacyjnych
Struktura płaska
Przeciwieństwem struktury smukłej jest struktura płaska. Charakteryzuje się ona szeroką rozpiętością kierowania, niewielką liczbą szczebli zarządzania i dużą liczbą komórek organizacyjnych podlegających jednemu kierownikowi. Hierarchia zarządzania jest tutaj bardzo niska.
Zalety struktury płaskiej:
- Możliwość szybszego działania, szczególnie niestandardowego i nieszablonowego
- Niższe koszty
- Krótsza droga i czas przepływu informacji w układzie pionowym.
- Informacja jest bardziej wiarygodna i aktualna
- Większe możliwości wyzwalania inicjatywy oddolnej
- Pełniejsze wykorzystanie możliwości kierowników
- Niższe koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa
Wady struktury płaskiej:
- Trudności koordynacji współdziałania wielu podwładnych w ramach danej jednostki organizacyjnej
- Brak rezerw w ramach danej jednostki organizacyjnej, co utrudnia np. natychmiastową realizację potrzebnych działań
Co wybrać?
Na to pytanie nie ma dobrej odpowiedzi. Każda struktura ma swoje wady i zalety, które w indywidualny sposób wpasowywać się będą w kontekst firmy. Warto wziąć pod uwagę choćby kulturę organizacyjną – ciężko będzie od adhokratów wymagać przebijania się przez kilka stanowisk kierowniczych by przekazać swój kreatywny pomysł zarządowi.
Jedno jest natomiast pewne – wybór struktury organizacyjnej powinien być świadomą decyzją, a ta już istniejąca powinna podlegać zarządzaniu i dostosowywaniu do zmieniających się warunków biznesowych i otoczenia firmy. Inaczej będzie to takie mimowolne, bezmyślne dryfowanie, często w kierunku… katastrofy.
PS. Wielki dzięki dla Piotra Borka, za pomoc przy plusach i minusach 🙂
Źródła:
- Na podstawie fragmentu pracy T. Tomaszewskiego: „Wspomaganie rozwoju kompetencji kierowniczych w małych firmach informatycznych”, praca magisterska, Katedra Inżynierii Oprogramowania, WETI, Politechnika Gdańska 2012.
- R. Krupski: „Podstawy Organizacji i Zarządzania”, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2004
- W. Przybyła: „Struktura organizacyjna jako narzędzie zarządzania”, Wydawnictwo AE, Wrocław, 1995
