Jak zdefiniować swoją hierarchię wartości i wybrać zawód zgodnie z nią

Czy zauważyłeś, że niektóre osoby lub firmy mają swoją hierarchię wartości? A słyszałeś o wartościach Scrum? Może chciałbyś stworzyć coś podobnego dla siebie lub swojej firmy? Spróbujmy.

Czym właściwie jest hierarchia wartości?

Czym jest hierarchia wartości oraz co to właściwie są wartości? Są to pojęcia abstrakcyjne (takie jak uczciwość, odwaga, łatwość), które są ważne w życiu osobistym lub biznesowym.

Przykład – wartości Scrum

Może słyszałeś o Scrumie (bardzo popularnym sposobie pracy przy produkcji oprogramowania) i jego wartościach? Odwaga, skupienie, zaangażowanie, szacunek, otwartość. Dlaczego Scrum Guide stworzył taką listę? Żeby dzielić się tym, co jest ważne oraz tym, jaka postawa przyczyni się do sukcesu. Pokazuje, czego faktycznie oczekuje się od ludzi, jak powinni się zachowywać i postępować w codziennej pracy – nie będąc kontrolowanymi przez procedury, ale bardziej kierując się znajomością wartości i podzielaniem ich.

Po co są wartości?

O jednym z powodów wspomniałam wyżej. Możesz działać we właściwy sposób, nie będąc dokładnie instruowanym w każdej możliwej sytuacji, ale podejmując własne decyzje w oparciu o wartości. Jeśli oczekuje się odwagi, nie musisz dwukrotnie prosić o pozwolenie ani wahać się, czy to dobry ruch, czy nie. Po prostu spróbuj. Lepiej przeprosić niż nic nie robić (jeśli oczywiście podzielasz wartość odwagi 😊).

Wartości pomagają podejmować szybsze decyzje, pokazują oczekiwany sposób działania. Po ich spisaniu możemy zakomunikować to innym – partnerom, klientom, pracownikom. Mogą oni wtedy zadecydować, czy mają z tym coś wspólnego (czy mamy jakieś wspólne wartości?), czy chcą z nami współpracować. Dzięki ich znajomości mogą też po prostu lepiej nas rozumieć (co nas napędza, dlaczego tak postępujemy, dlaczego podejmujemy określone decyzje). Można spierać się o konkretne zachowania, wybrane rozwiązania, ale rzadko o samą wartość. Czy „odwaga” jest dobra czy zła? Nikt nie może powiedzieć, że wartość jest zła, głupia lub nie ma sensu. Dla kogoś może być po prostu mniej ważna niż dla drugiego. Ale wszyscy mniej więcej to rozumiemy, ponieważ na pewno każdy z nas choć raz w życiu doświadczył potrzeby odwagi.

Ale bądź ostrożny! Może właśnie do głowy przychodzą Ci jakieś puste slogany wiszące na firmowych tablicach ogłoszeń? Lub osoby, które twierdzą, że np. zdrowie jest dla nich najważniejsze, a tymczasem zdecydowanie za dużo piją, pracują i są z dala od zdrowego trybu życia? Nie popełniaj najczęstszych błędów.

5 najczęstszych problemów

Brak wartości

Pierwszym problemem jest to, że w ogóle nie znasz swoich wartości. Nigdy nie zadawałeś sobie pytania – co właściwie jest dla mnie najważniejsze? Kopiujesz to, co robią inni, czego Twoim zdaniem oczekuje się od Ciebie w danej roli, w określonym środowisku, społeczeństwie. O dziwo jednak Ci to przeszkadza, ponieważ nie pochodzi z Twojego wnętrza. Nie jest Twoje. Prawdopodobnie coś kieruje Twoim zachowaniem i decyzjami, ale możesz nie być tego świadomy, zmieniając kierunek, nie będąc konsekwentnym.

Po prostu wybierz coś z listy

Natknęłam się na wiele ćwiczeń, aby poznać swoje osobiste wartości. Większość z nich polegała na wybraniu czegoś z listy. Dlaczego to nie działa? Możesz wybrać słowo, które po prostu lubisz, uważasz, że fajnie jest mieć taką wartość, uważasz, że powinieneś mieć to, a nie powinieneś mieć czegoś innego, bo źle wygląda. Te, które wybrałeś, mogą być ładne, ale nie mają z Tobą nic wspólnego.

Puste deklaracje

Wiele osób deklaruje, że najważniejsza jest dla nich rodzina i zdrowie. To mogą być najczęstsze wartości w naszej populacji 😉 (przynajmniej jeśli chodzi o deklaracje). Przypuszczam, że można sobie przypomnieć ludzi, którzy wyznają te wartości, a jednocześnie są pracoholikami, którzy nie mają czasu dla swoich rodzin, piją, palą, zachowują się bardzo daleko od tego, co powiedzieli.

Co to znaczy?

Czasem usłyszysz jakieś miłe słowa lub ktoś przekaże Ci wartości firmy, a Ty możesz mieć problem z ich zrozumieniem. Co tak naprawdę dla Ciebie znaczą, jak powinny być okazywane w codziennym życiu?

Brak hierarchii

Powiedzieliśmy na początku, że wartości powinny pomagać w podejmowaniu decyzji. Posiadanie samego zestawu wartości prowadzi do sytuacji, w których musisz zdecydować, która z nich jest ważniejsza. Jeśli chcesz być bardziej zaangażowany i pomóc firmie w jakiejś nowej działalności, możesz stracić koncentrację. Co jest ważniejsze?

Stwórzmy dla Ciebie hierarchię wartości

Dopiero niedawno natknęłam się na ćwiczenie odkrywania wartości, które nie było prowadzone w stylu „wybierz coś z listy”, ale w sposób, w jaki bardziej doceniam – w oparciu o fakty i to, co już robisz. Było to na kursie Personality Design System Mateusza Grzesiaka.

Odpowiedz na pytanie

Co lubisz robić najbardziej? Wymień 5-10 rzeczy.

Odpowiedzi mogą być różne, np.:

Masz swoją listę?

Która wartość pozostaje w tyle?

Teraz odpowiedzmy na pytanie, dlaczego podobają Ci się akurat te wymienione rzeczy? Różni ludzie mogą robić te same rzeczy, ale z różnych powodów. Jaki jest Twój powód?

Na przykład bieganie. Dlaczego lubisz biegać? Co w tej czynności jest dla Ciebie cenne?

Dowiedzmy się, co kryje się za rzeczami, które lubisz robić. Jakie są Twoje wartości? Powinny to być abstrakcyjne pojęcia, których nie można zobaczyć ani dotknąć. Upewnij się, że zagłębiasz się w korzenie – dlaczego właściwie TO jest dla Ciebie ważne?

Czym jest hierarchia?

Porównaj wartości jedna po drugiej – którą wybrałbyś spośród innych jako bardziej istotną? Zmień kolejność tyle razy, aż zgodzisz się z nią, czytając ją od góry do dołu.

Powiedzmy, że wymyśliłeś taką listę z poprzedniego kroku:

Sprawdźmy po kolei – co jest dla Ciebie ważniejsze? Czy wybrałbyś spokój nad pięknem? Wyobraź sobie sytuację, w której musisz dokonać wyboru. Jeśli kolejność jest nieprawidłowa, zmień ją. Analizując kolejność możesz zauważyć, że niektóre wartości zawierają inne. Te bardziej ogólne mogą być powyżej. Możesz też dojść do wniosku, że niektórych z nich nie potrzebujesz, ponieważ lepiej wyrażają się w innej wartości.

Możesz zakończyć taką hierarchię w ten sposób:

Rozwój
Wpływ
Bliskość
Piękno
Spokój

Gdy skończysz, przejrzyj hierarchię i powiedz sobie, jak na co dzień manifestujesz te wartości? Robiąc co? Jak je rozumiesz? Czy gdybyś musiał wybierać, to te z niższych pozycji byłbyś w stanie poświecić na rzecz tych z początku?

Gratulacje! Masz swoją hierarchię wartości.

Hierarchia wartości dla Twojej firmy

Możemy mieć również wartości firmowe. Czym różnią się od wartości osobistych?

Stwórzcie firmową hierarchię wartości razem

Jeśli masz firmę jednoosobową, możesz oprzeć ją na swoich osobistych wartościach. Możesz zastanowić się, czy chcesz zamanifestować je wszystkie, czy tylko wybrane w swoim obszarze zawodowym. Tak samo, gdy zatrudniasz kilka osób do współpracy jako pracowników. Sytuacja się komplikuje, gdy firma się rozrasta, zapraszasz partnerów do współpracy. Powstaje kilkuosobowy zarząd, a nawet grupa przedsiębiorstw. Wtedy wartości muszą być wspólne dla Was wszystkich. Musicie wspólnie nad nimi popracować. Jeśli chcesz lepiej odpowiadać na potrzeby pracowników, powinieneś zaangażować ich również w stworzenie tej listy wartości.

Wyjaśnij ludziom wartości

Kiedy już stworzysz wartości dla firmy, ludzie mogą się zdziwić, gdy nagle bez słowa wyjaśnienia ich treść zawiśnie na każdej ścianie. Najlepiej zaangażuj ich w cały proces twórczy. A pozostałym wyjaśnij – dlaczego właśnie te wartości? Co oznaczają? W jaki sposób należy wartości te manifestować? Jeśli ludzie się z nimi zgodzą, mogą zacząć nimi żyć. Możesz również wykorzystać wartości do rozmów kwalifikacyjnych – sprawdzając, czy kandydat i firma do siebie pasują.

Cześć, jestem Hania.

Jako strategiczny analityk biznesowy na pograniczu zarządzania i IT zapewniam, że projekty i działania w organizacji przynoszą wartość biznesową. Dostarczam kompetencji analitycznych managerom i zarządom z Polski, Niemiec i Szwajcarii przy tworzeniu strategii oraz wdrażaniu jej w kilkuset osobowej międzynarodowej organizacji.